Skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka?

Skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej

Czy Twoje dziecko „przestawia się” przy każdym hałasie, złości się przy myciu włosów albo unika pewnych faktur? Wielu rodziców zadaje pytanie: skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej i czy można im zapobiec. Poniżej znajdziesz przystępne wyjaśnienie mechanizmów, listę czynników ryzyka, typowe objawy zaburzeń integracji sensorycznej, a także to, kiedy i gdzie szukać pomocy.

 

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej (zaburzenia SI) to trudności w przetwarzaniu bodźców przez układ nerwowy. Dziecko może słyszeć, widzieć i czuć prawidłowo (narządy zmysłów są zdrowe), ale mózg nieprawidłowo segreguje i interpretuje napływające informacje. Skutkiem są reakcje nieadekwatne do sytuacji: nadmierna wrażliwość albo poszukiwanie mocnych bodźców, problemy z koordynacją, koncentracją, emocjami.

Skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej? (przyczyny i czynniki ryzyka)

Nie ma jednej przyczyny. Najczęściej mówimy o wieloczynnikowym pochodzeniu trudności, w którym łączą się predyspozycje dziecka i warunki rozwojowe. Poniżej porządkujemy je w bloki:

1) Czynniki genetyczne i rodzinne

  • rodzinne występowanie trudności w przetwarzaniu zmysłowym, dysleksji, ADHD, ASD;

  • indywidualny „profil sensoryczny” rodzica (np. nadwrażliwość na dźwięk) zwiększający podatność dziecka.

2) Czynniki okresu ciąży (prenatalne)

  • ciąża wysokiego ryzyka (w tym mnogie), powikłania, długotrwałe leżenie;

  • ekspozycja na toksyny, używki, alkohol, nikotynę, niektóre leki;

  • zapłodnienie in vitro (sama technika nie powoduje zaburzeń, ale takie ciąże częściej są „wysokiego ryzyka”).

3) Czynniki okołoporodowe

  • wcześniactwo, niska masa urodzeniowa;

  • zaburzenia oddychania po porodzie, wysoka bilirubina, niższa punktacja Apgar;

  • długi/skomplikowany poród, interwencje (vacuum/kleszcze), planowe cc bez samoistnej akcji skurczowej.

4) Wczesny rozwój (niemowlę / 1. rok życia)

  • zaburzenia napięcia mięśniowego (obniżone/wzmożone), asymetrie postawy;

  • pomijanie kluczowych etapów rozwoju (np. brak czworakowania), opóźnienia kamieni milowych;

  • trudności w jedzeniu, spaniu, regulacji – wskazujące na trudności w samouspokajaniu i przetwarzaniu bodźców.

5) Czynniki środowiskowe po urodzeniu

  • deprywacja bodźców (zbyt mało różnorodnych doświadczeń – monotonia);

  • chaos sensoryczny (nadmiar bodźców, hałas, migające ekrany, brak przerw);

  • długie hospitalizacje, częste zmiany opiekunów.

6) Współwystępujące rozpoznania neurorozwojowe

  • spektrum autyzmu (ASD), ADHD/ADD, MPD, zespół Downa, FASD, niepełnosprawność intelektualna – często towarzyszą im zaburzenia sensoryczne wymagające ukierunkowanego wsparcia.

Ważne: obecność jednego czy kilku czynników nie oznacza automatycznie zaburzeń SI. To ryzyko, które baczniej obserwujemy – każde dziecko ma własną historię i potencjał kompensacji.

Zaburzenia integracji sensorycznej – objawy

Rodzice najczęściej zgłaszają:

  • Nadwrażliwość: wyolbrzymiona reakcja na dźwięki, światło, zapachy; dyskomfort przy myciu włosów, metkach, określonych fakturach; unikanie brudzących zabaw.

  • Podwrażliwość / poszukiwanie bodźców: silna potrzeba skakania, kręcenia się, uderzania, „mocnego przytulania”; wysoka tolerancja bólu.

  • Problemy z równowagą i koordynacją: częste potykanie, trudności na placu zabaw, lęk wysokości; kłopoty z jazdą na rowerze.

  • Trudności w motoryce małej: chwyt ołówka, wycinanie, sznurowanie butów, precyzja ruchów.

  • Koncentracja i emocje: łatwe rozpraszanie, „odpływanie” na lekcji, wybuchy złości, szybkie przeciążenie w hałasie.

  • Trudności szkolne: wolne tempo, gubienie linijek przy przepisywaniu, mylenie podobnych liter/głosek (często współwystępują z dysleksją).

Czy zaburzeniom SI można zapobiec?

Nie zawsze. Na wiele czynników (geny, przebieg ciąży/porodu) nie mamy wpływu. Możemy jednak zmniejszać ryzyko i wspierać dojrzewanie mózgu poprzez:

  • higienę bodźców: równowaga między aktywnością a wyciszeniem, ograniczenie nadmiaru ekranów, hałasu, migotania;

  • bogate, różnorodne doświadczenia adekwatne do wieku (turlanie, czworakowanie, zabawy w naturze, faktury, zapachy, ruch);

  • prawidłową pielęgnację i pozycjonowanie niemowlęcia, wspieranie symetrii i kontroli głowy;

  • szybkie reagowanie na niepokojące objawy i korzystanie z konsultacji specjalistów.

Diagnoza – jak potwierdzić zaburzenia sensoryczne?

Proces obejmuje:

  1. Wywiad z rodzicami i analizę funkcjonowania w domu/szkole.

  2. Obserwację kliniczną (reakcje na bodźce, równowaga, koordynacja, planowanie motoryczne).

  3. Testy/kwestionariusze odpowiednie do wieku i profilu trudności.

  4. Omówienie wyników i plan terapii.

Co dalej? Terapia i wsparcie w Sensoryczne SOS

Terapia SI to kontrolowana stymulacja zmysłów przez ruch i zabawę, nastawiona na wywoływanie reakcji adaptacyjnych – czyli coraz bardziej adekwatnych odpowiedzi mózgu na bodźce. Pracujemy nad regulacją, koordynacją, planowaniem ruchu i samodzielnością. Ważną częścią jest dieta sensoryczna – proste aktywności do domu.

Więcej o podejściu znajdziesz tutaj: terapia sensoryczna dla najmłodszych.

Szukasz pomocy blisko siebie? Sprawdź:

Mity i fakty (krótkie sprostowania)

  • MIT: „Z tego się wyrasta.”

    FAKT: Bez wsparcia mózg może kompensować, ale trudności często utrzymują się w innej formie (szkoła → praca).

  • MIT: „Skoro badanie słuchu jest dobre, to nie ma problemu.”

    FAKT: SI dotyczy przetwarzania bodźców, nie tylko sprawności narządów zmysłów.

  • MIT: „Wystarczy więcej bodźców.”

    FAKT: Najlepsza jest celowa, dozowana stymulacja – nadmiar bywa tak samo niekorzystny jak niedobór.

Kiedy zgłosić się na konsultację?

  • Gdy objawy z listy powyżej utrzymują się min. 6–8 tygodni i ograniczają funkcjonowanie;

  • gdy pojawiają się nasilone reakcje na bodźce (ból od metek, panika w hałasie);

  • gdy widać wyraźne opóźnienia motoryczne lub językowe;

  • gdy potrzebujesz planu działań i wskazówek do domu.

Podsumowanie

Zaburzenia integracji sensorycznej mają wieloczynnikowe podłoże – łączą wrodzone predyspozycje z warunkami ciąży, porodu i środowiskiem. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i spersonalizowana terapia, która porządkuje reakcje mózgu na bodźce. Jeśli zastanawiasz się, skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej u Twojego dziecka i co możesz zrobić – pierwszym krokiem jest uważna obserwacja i konsultacja ze specjalistą. Wspólnie ułożymy plan wsparcia dopasowany do potrzeb Twojej rodziny.

maja

maja